Halk arasında meme ağrısı olarak da bilinen mastalji, mastodini, hemen hemen her kadının hayatının farklı dönemlerinde karşılaştığı yaygın bir şikayettir.
Meme ağrısı, kadınlarda çeşitli nedenlere bağlı olarak gelişebilen, memelerde keskin ve yanma tipi ağrılar, gerginlik ve hassasiyet gibi şikayetlerdir. Bu ağrılar tek bir memede veya her iki memede birden görülebileceği gibi sürekli olarak görülen veya ara sıra ortaya çıkan ağrılar şeklinde de söz konusu olabilir. Çoğunlukla memenin üst dış çeyreğinde yerleşir ve bazen aynı taraftaki kola da yayılabilir.
Meme ağrısı her yaşta görülebilir ancak çoğunlukla premenepozal (30-50 yaş arası) dönemdeki kadınları etkilemektedir. Meme ağrısı pek çok farklı sebepten meydana gelebilir. Mastalji hafiften şiddetliye kadar değişir, gün boyunca aralıklı veya sürekli olabilir ve kadının yaşam kalitesini etkileyebilir. Ağrı genellikle orta derecededir ve tahammül edilebilir fakat hastaların % 10-20 sinde hayatı olumsuz etkileyecek derecede şiddetli olabilir ve tedavi gerektirir.
Meme ağrısı;
olmak üzere 3 ana gruba ayrılır.
Periyodik meme ağrısı meme ile ilgili şikayetlerin % 75’ini oluşturur. Meme ağrılarının yaklaşık üçte ikisi periyodik meme ağrısıdır.
Periyodik ağrının nedeni hemen her zaman hormonaldir. Mensturasyon periyodu boyunca östrojen ve progesteron seviyelerinin yükselmesi ile süt bezleri ve kanalları büyür ve memeler su tutmaya başlar. Bunun sonucunda memelerde doluluk, gerginlik ve hassasiyet oluşumu, memelerde büyüme ve şişkinlik görülür. Stres hormon seviyelerini etkileyebileceğinden, periyodik ağrıya neden olabilir.
Meme ağrısının en sık görülen şekli olup mensturasyon periyodları ile ilişkilidir. Ağrı genellikle mensturasyon döneminin ortasında (ovulasyon döneminde) başlar ve mensturasyon başlayana kadar devam eder. Menstrüasyon başlayınca kaybolur.
Ağrı bazen çok hafif olabileceği gibi, bazen dar kıyafetler giydirmeyecek kadar veya en ufak temasla rahatsızlık verecek kadar şiddetli olabilir. Çoğu zaman koltuk altına ve kola yayılabilir.
Periyodik olmayan meme ağrısı seyrek görülür, periyodik meme ağrısından farklı olarak, mensturasyon periyodları ile değişiklik göstermez. Ağrı genellikle tek taraflıdır ve memenin tümünde değil, belirli bir bölgede görülür.
Nedenleri arasında memeye yönelik travma, göğüs kafesi veya boyunun romatizmal ağrıların memeye yansıması, memede abse, meme kistleri, süt kanalları ve süt bezlerinde ortaya çıkan tıkanıklık, enfeksiyon gibi durumlar, emzirme veya rahatsız giysilere bağlı olarak memede oluşan yara ve tahrişler, meme ameliyatları, kısırlık tedavisine yönelik kullanılan ilaçlar, oral doğum kontrol hapları ve bazı antidepresanların kullanımı, menopoz sonrası dönemde kullanılan östrojen ve progesteron hormon tedavileri, meme kanseri, memelerin büyük olması (genellikle sırt ve boyun ağrıları ile bir arada görülür) sayılabilir.
Kalp, akciğer, göğüs duvarı veya yemek borusu gibi memenin dışındaki bir yerden kaynaklanan meme ağrısını ifade eder. Meme dışı meme ağrısı, sanki meme dokusundan başlıyormuş gibi hissedilir ama aslında kaynağı başka yerden gelen yansıyan bir ağrıdır.
Örneğin, göğüs duvarından kaynaklanan ağrı (kostokondrit) omurgada izlenen, sırtta oluşan sinir sıkışmaları-fıtıklar yüzünden, GERD'deki epigastrik ağrı veya safra kesesi ve mide hastalığından kaynaklanan ağrı, meme ağrısına dair yanlış bir izlenim uyandıracak şekilde ifade edilebilir.
Bunların haricinde bazı durumlarda göğüs bölgesinde yer alan kasların yoğun şekilde çalıştırılması, zorlayıcı göğüs egzersizleri ve yapılan ters hareketlere bağlı olarak oluşan kas ağrıları da meme ağrısı ile karıştırılabilir, iğne batması gibi ağrı tariflenir. Bu gibi spor aktiviteleri veya alışılmışın dışında hareketler yapmış olan kişiler ağrının birkaç gün içerisinde azalıp azalmadığını takip ederek herhangi bir iyileşme olmaması halinde doktora başvurabilir.
Birçok kadın ağrının rahatsızlığından çok, kanser endişesi ile doktara başvurur. Meme ağrısı genellikle kansere eşlik etmemekle birlikte, meme ağrısı dahil, meme ile ilgili herhangi bir belirtide mutlaka alanında uzman bir genel cerrahi uzmanına başvurulmalıdır.
Meme ağrısının değerlendirilmesi ve tedavisinde en önemli faktörler; ayrıntılı öykü, fizik ve radyolojik değerlendirmedir. Kadınların düzenli aralıklarla kendi kendine meme muayenesi konusunda eğitilmesi, altta yatan durumun erken ortaya çıkmasına ve teşhis edilmesine yardımcı olur.
Meme ağrısı kişinin fizyolojik ve psikolojik nedenlerine bağlı olarak ağrıyacağı gibi kişinin kendi etkenlerinden de olabilir. Yaşamını değiştiren ağrıları olan ve hala tedavi isteyen mastalji hastalarının %15'inde tedavi, beli ve memeyi destekleyecek sutyen seçimi, kafein içeren içecek ve yiyeceklerin azaltılması, diyetle yağ alımının azaltılması, oral kontraseptiflerin veya hormon replasman tedavisinin kesilmesinden oluşabilir. Halen tedaviye dirençli olan kadınlar, çuha çiçeği yağı takviyeleri, bromokriptin, tamoksifen veya GnRH analoglarından rahatlama yaşayabilir.
Meme ağrısı tedavisine başlanmadan önce kişinin hastalıkları ve kullandığı ilaçlar araştırılır. Bu ilaçların meme ağrısına bir etkisi olup olmadığına bakılır. Herhangi bir etkisi olabilecek ilaç varsa farklı ilaç kullanımına giderek ağrının geçmesi sağlanabilir. Ancak ağrı buna bağlı değilse farklı tedavi yöntemlerine yönelinir. Memede enfeksiyon oluşmuşsa ağrı yapabilir. Bu da ilaç kullanımıyla geçebilir. Kişinin adetleri düzensiz bir şekilde görülüyorsa bu da meme ağrısına sebebiyet verir. Adet düzensizliği giderildiğinde meme ağrısı da geçecektir.
Uzm. Dr. Nurdan BarçaRadyoloji Uzmanı Ankara
Uzm. Dr. Nurdan Barça