Meme ultrasonu, insan kulağının algılayabileceğinden çok daha yüksek frekanslı ses dalgaları yardımıyla memenin görüntülenmesi işlemidir.
Meme ultrasonu, meme dokusundaki yapıları ayrıntılı bir şekilde görselleştirmek ve değerlendirmek amacıyla kullanılır. Ses dalgaları, memedeki farklı dokulara çarptığında, bu dalgaların yankıları alınıp bilgisayar tarafından işlenir ve görüntüler elde edilir. Meme ultrasonu radyasyon içermez, zararsız bir işlemdir.
Hem meme ultrasonu işlemi hem de elde edilen verilerin incelenerek raporlanması meme radyolojisi uzmanları tarafından yapılır.
Meme ultrasonu, meme dokusundaki anormallikleri değerlendirmek ve meme sağlığıyla ilgili çeşitli durumları belirlemek amacıyla kullanılır.
İşte meme ultrasonunun çekilmesi için bazı yaygın nedenler:
Mamografi, yoğun meme dokusu olan kadınlarda, tüm kanserleri saptayamaz ve bu durumlarda başarı oranı yaklaşık %60’a düşer. Bu durumda, meme dokusunun yoğun olduğu kişilerde bu inceleme, ek olarak yapılacak ultrasonografi incelemesi ile desteklenmelidir. Bu şekilde duyarlılık yüzde 90’ın üzerine çıkarılabiliyor. Ultrasonografi bu olgularda problem çözücü bir yöntem olarak öne çıkmaktadır. Ultrason, mamografiye yardımcı en sık kullanılan yöntemdir.
Memede ele gelen kitle varlığında bu kitlenin ne olduğunun belirlenebilmesi için US inceleme yapılır. Bu kitlenin kist (sıvı keseciği) ya da solid (katı kitle) olup olmadığı değerlendirilir, yapısal özellikleri hakkında bilgi verir.
Mamografide saptanan nodüller, asimetrik dansiteler, takipteki hastada yeni gelişen dansiteler, yapısal bozukluklar ultrason kullanılarak daha detaylı bir şekilde incelenir ve doğrulanır.
Mamografi çekimi için çok genç olan kadınlarda (40yaş altı) meme görüntülemesinde ve hamilelikte ve emzirme döneminde memede ele gelen kitle varlığında ilk görüntüleme yöntemi meme ultrasonudur.
Meme ultrasonu, meme ağrısı veya memede şişkinlik gibi semptomların nedenini belirlemede yardımcı olabilir. Bu durumlar genellikle hormonal değişikliklerle ilişkilidir, ultrason bu değişiklikleri daha iyi gösterir.
Meme ultrasonu, genellikle diğer görüntüleme teknikleri (örneğin, mamografi) ile birlikte kullanılır ve bir bütün olarak değerlendirme yapılmasına yardımcı olur. Ancak her durumda, meme ultrasonunun neden ve nasıl kullanılacağı, bireysel hasta durumuna bağlı olarak belirlenir. Bu nedenle, bir doktorun önerisi ve yönlendirmesi önemlidir.
Meme ultrasonu öncesi genellikle özel bir hazırlık sürecine ihtiyaç duyulmaz. Ancak, genel olarak aşağıdaki önerilere dikkat etmek faydalı olabilir:
Meme ultrasonu genellikle hızlı ve invaziv olmayan bir prosedürdür. Uygulama sırasında teknisyen veya doktor size her adımı açıklayacak ve muayenenin konforlu ve etkili bir şekilde gerçekleşmesini sağlamak için çaba gösterecektir.
Meme ultrasonu için hasta, muayene için üst giyimini çıkartır. Hasta, sırt üstü pozisyonda yatar.
Meme ultrasonu cihazının probu (transdüser) jel ile kaplanır. Bu jel, cildin üzerinde daha iyi bir ses iletimi sağlar. Meme radyoloji uzmanı jelli probu meme bölgesine yerleştirir.
Probun cilde temas etmesiyle birlikte ses dalgaları gönderilir. Ses dalgaları vücut içinde dolaşır ve yansımalar alınarak bilgisayar tarafından görüntüler oluşturulur.
Elde edilen görüntüler, meme dokusunun detaylı bir haritasını sunar. Doktor, elde edilen görüntüleri değerlendirir.
Meme ultrasonu, genellikle ağrısız bir prosedürdür ve radyasyon içermez.
Mamografi, yoğun meme dokusu olan kadınlarda, fibroglandüler dokunun üstüste gelmesi (süperempoze) olması nedeniyle tüm kanserleri saptayamaz, başarı oranı yaklaşık %60’a düşer.
Ultrasonografi bu olgularda problem çözücü bir yöntem olarak mamografiye ilave kullanılır. Bu şekilde duyarlılık yüzde 90’ın üzerine çıkarılabiliyor. Ultrason, mamografi işlemine yardımcı en sık kullanılan yöntemdir.
Mamografi radyasyonla yapılan işlemdir. Ultrason ise radyasyon içermez.
Meme ultrasonu incelemelerinin meme kanseri taramaları için kullanılmamasının temel nedeni, meme kanserinde erken dönem belirtisi olan hücresel düzeyde kalsiyum birikimlerinin (kireçlenme-kalsifikasyon) ultrasonografi ile görülememesidir.
Bu kalsiyum birikimleri, sıklıkla, elle fark edilebilen veya ultrasonografi ile saptanabilen bir kitle oluşmadan önceki mikroskopik odakları gösterdiğinden erken tanı açısından çok önemlidir.
Aynı nedenle, bu durum, taramalarda mamografiyi vazgeçilmez kılar, çünkü bu alanlar ultrasonografik incelemede ya hiç görülemez, ya da kolayca gözden kaçırılabilir. Ayrıca ultrasonografinin, kanser olmayan ve biyopsi gerektirecek pek çok doku oluşumunu saptayarak gereksiz takiplere ve biyopsilere sebep olması kullanılmasını engellemektedir.
Ultrason, incelemeyi yapan radyoloğun deneyimine ve yeteneğine bağlıdır. Bu nedenle görüntülerin yorumlanması mutlaka “Meme Radyoloğu” tarafından yapılmalıdır. Meme kanseri ameliyatı işlemini de, "Meme ve Endokrin Cerrahisi Genel Cerrahi Uzmanı" hekimleri yapmaktadır.
Meme ultrasonu, 30-35 yaşının altındaki kadınlarda meme ile ilgili şikâyet ve bulgularda ilk kullanılan inceleme yöntemidir. Ultrasonda şüpheli bir bulgu varlığında radyolog gerekli görürse mamografiyi ultrasona ekleyebilmektedir.
Tanısal göğüs ultrasonu amacı palpe edilen veya mamografide saptanan normal dışı bir görünümün, bir kitlenin, distorsiyonun, mikrokalsifikasyonlara eşlik eden bir dansitenin ultrasonografik bulgularının araştırılması, değerlendirilmesi ve biyopsi gerekip gerekmediğine karar verilmesidir. Ayrıca;
RDUS ile damar hastalıklarının araştırılması, doku ve organlardaki kan damarlarının dağılımının incelenmesi ve dolayısıyla tümörlerde kanserleşme eğilimlerinin araştırılması mümkündür. Memenin ve bölgenin incelenmesinde damarsal yapıların lezyonlarla ilişkisi ve damarlanması açısından yol gösterici olabilir.
Erkeklerde ilk radyolojik inceleme yöntemi ultrason olmakla beraber şüphe varlığında mamografi de yapılabilmektedir. Meme kanseri her 7-8 kadında bir görülürken, bütün meme kanserlerinin içerisinde erkeklerde görülme olasılığı yüzde 1’den daha azdır.
Meme ultrasonu çekim süresi her bir meme için yaklaşık 20 dakikadır.
Uzm. Dr. Nurdan BarçaRadyoloji Uzmanı Ankara
Uzm. Dr. Nurdan Barça